Filmoteka Muzeum

Pracując dla Biura Filmowego Ministerstwa Informacji i Dokumentacji Rządu RP w Londynie, Stefan i Franciszka Themersonowie zrealizowali propagandową animację, która miała wstrząsnąć sumieniami Anglików. Tytułowy Pan Smith, przeciętny obywatel Wysp Brytyjskich, w trosce o spokój ducha nie przyjmował do wiadomości prawdy o zbrodniach dokonywanych przez Niemców na podbitych narodach.

Film Themersonów, wykorzystujący autentyczne materiały wizualne z okresu wojny, akcentował zwłaszcza gwałt zadawany kulturze okupowanych krajów – tym bardziej szokujący, że sami Niemcy szczycili się pochodzeniem od Goethego czy Beethovena. Animacja została zrealizowana na specjalnym stole do zdjęć trikowych przy użyciu ręcznie wykonanych przeźroczy. Towarzyszyły jej fragmenty utworów Chopina, Bacha i Szymanowskiego, splecione z dźwiękami pieśni bojówek nazistowskich (Horst-Wessel-Lied). Antyhitlerowski poemat Themersonów, złagodzony przez brytyjską cenzurę, został przyjęty z dużym zainteresowaniem, choć nadal towarzyszyło mu niedowierzanie.

Opis na podstawie: M. Giżycki, Awangarda wobec kina. Film w kręgu polskiej awangardy artystycznej dwudziestolecia międzywojennego, Warszawa 1996; Stefan i Franciszka Themerson. Poszukiwania wizualne, kat. wystawy, Łódź 1981.
 

(AK)